Türkiye’yi Kalkınma Kavramıyla Tanıştıran Başbakan Adnan Menderes

Adnan Menderes 1899 yılında Aydın’da dünyaya geldi. Babası Aydın’da Tahrirat Katipliği yapmış olan Ethem Bey, annesi ise Aydın’ın ileri gelen ailelerinden olan Alipaşazâdelerden Tevfika Hanım’dır. Adnan, ailesinin tek çocuğu idi. Küçük yaşta anne ve babasını kaybettiği için onu anneannesi büyüttü.


 
Tahsil hayatına İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başlayan Adnan Menderes, Kızılçulu Amerikan kolejinde devam etmiş ve Ankara Hukuk Fakültesinde Hukuk Bölümünü okuyarak tahsilini ikmal etmiştir. Birinci Dünya Savaşı’nda İzmir ve Aydın’ın işgali sırasında Yunanlılara karşı kurulan direniş hareketine yedek subay olarak katılmış, bir grup arkadaşıyla birlikte Ayyıldız Çetesini kurmuştur.



Daha sonra Söke’de Piyade Alay Yaveri olarak savaşa katıldı. Savaştan sonra İstiklal Madalyası aldı. Adnan Menderes’in tarih sahnesine isminin unutulmaz harflerle kazınması ise siyasi hayatı neticesinde olmuştur. Adnan Menderes’in siyasi hayatı 1930 yılında Fethi Okyar tarafından kurulan Serbest Fırka’nın Aydın İl Başkanı olarak başlamıştır. Fakat Serbest Fırka’nın kısa bir süre sonra kapatılması sonucu ilk siyasi macerası kısa sürmüştür. Mustafa Kemal, bu partinin meydana getirdiği büyük muhalefet cereyanının ana sebeplerini aramak için çıktığı Ege gezisi sırasında Aydın'a uğradığı zaman genç Adnan Menderes'i de tanımıştı. Mustafa Kemal, sorduğu sorulara gayet cesur ve mantıklı cevaplar veren bu gencin üzerinde özellikle durmuş ve çok geçmeden kendisine Cumhuriyet Halk Partisi'ne katılması teklif edilmişti. Halk Partisi'ne katılan Adnan Menderes, 1931 seçimlerinde aday gösterilmiş ve Aydın milletvekili olarak meclise girmişti.



1945 senesine kadar TBMM’de komisyon raportörlüğü yapan Adnan Menderes, o yıl Şükrü Saraçoğlu Hükümeti’nin getirdiği Toprak Kanunu Tasarısı'nı şiddetle reddederek, komisyondan istifa etti. Partide yaptıkları muhalefetten dolayı, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte CHP Disiplin Kurulu tarafından 12 Haziran 1945’te ihraç edildiler.Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti. Bu hareketler Demokrat Parti’nin 7 Ocak 1946’da kurulmasına sebep oldu. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti’den Kütahya Milletvekili olarak meclise girdi. Celal Bayar’dan sonra ikinci adam durumuna geldi. Adnan Menderes liderliğindeki Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerinde oyların 53,5’ini alarak iktidar oldu. Adnan Menderes 10 senelik Demokrat Parti iktidarının tek başbakanı oldu ve o döneme damgasını vurdu. İktidarı zamanında 5 hükümet kurdu.

Adnan Menderes’in 10 senelik başbakanlığı döneminde Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Ülkede sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı, köye makine girdi, ulaşım, enerji, eğitim, sağlık, sigorta ve bankacılık yeniden başladı. Türkiye, Adnan Menderes döneminde kalkınma kavramıyla tanıştı. Adnan Menderes, enerji dolu yapısı, halkıyla iç içe bir duruş sergilemesi ve millete hizmet için gece-gündüz çalışmasıyla herkes tarafından takdirle karşılanan bir devlet adamı portresi çizmekteydi. Fakat muhalefet partisi lideri İsmet İnönü, seçimlerle Adnan Menderes’i safdışı bırakamayacağını anlamış ve askeri yanına alarak darbe sürecini başlatmak istemiştir. Sultan Abdülaziz Döneminde meydana gelen 1876 Askeri Darbesindeki senaryolar uygulamaya konulmuştur. Önce ekonominin bozulduğu haberleri artmış, daha sonra üniversite öğrencileri hükümete karşı kışkırtılarak iktidar aleyhinde mitingler düzenlenmesi sağlanmış ve nihayetinde askeri bir darbe meydana gelmiştir. 27 Mayıs 1960 günü Cemal Gürsel önderliğinde asker, hükümete karşı darbe yaparak Adnan Menderes hükümetini sonlandırmış oldu ve Adnan Menderes ve arkadaşları 1 yıl 3 ay 21 gün Yassıada'da tutuklu kalmışlardı. Akabinde Milli Birlik Komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı isimli düzmece bir mahkeme tarafından idam edildi.



17 Eylül 1961 tarihinde iki bakan arkadaşı Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu ile birlikte İmralı Adası’nda asılmak suretiyle idam edilen Adnan Menderes ve arkadaşları İmralı Adası’na defnedildi. Vefatından yıllar sonra Turgut Özal Hükümeti tarafından mecliste verilen bir önderi neticesinde Adnan Menderes ve arkadaşlarının naaşları Topkapı Mezarlığında kendileri için yapılan Anıt Mezar’a taşınmıştır.